زیست شناسی ماهی شيپ Acipenser nudiventris
اولین برجستگی پشتی از سایر برجستگی ها بزرگتر است. صفحات استخوانی بین برجستگیهای پشتی و جانبی را ندارند. لب پایینی برخلاف سایر ماهیان خاویاری یک پارچه و فاقد بریدگی است. در دریای خزر ماهی شیپ مهاجر بوده و برای تخمریزی به رودخانه های کورا، اورال، سفید رود و ندرتاً به رودخانه ولگا مهاجرت مینماید. در سالهای پر آبی حضور شیب در رودخانه های لنکران و آستارا گزارش گردیده است. طبق گزارش عبدالرحمان اف (1962 ) حضور آن در رودخانه ارس تا محل با یرام تپه مورد تایید بوده است. ماهي شيپ به دليل عادات غذايي خود اغلب آب های کم عمق ( تا 50 متر) با بستر گل و لای را ترجیح داده و بیشترین فراوانی را در نزدیکی مصب رودخانه ها دارد. دو فرم از این گونه وجود دارد، نمونه هایی که ساکن آب شیرین هستند و نمونه هایی که در دریا زندگی نموده و برای تخمریزی به رودخانه ها مهاجرت می نمایند. همچنين وجود دو جمعيت شمالي و جنوبي از اين گونه در درياي خزر مورد تاييد قرار گرفته است. ماهي شيپ به طور موفقيت آميز با درياچه بالخاش سازگار شد و به مرحله صيد تجاري رسيد.
در دریای خزر شیپ از ماهیان و بویژه از گاوماهیان تغذیه می کند و بخش کوچکی از غذای آن را صدفها تشکیل می دهند. در نواحی جنوب شرقی دریای خزر غذای اصلی ماهیان شیپ 80تا120 سانتیمتری را کراب ها ( تا 70 درصد ) و کیلکا ( 15 درصد ) تشکیل داده اند. کرم ها در کل غذای ماهی شیپ حدود 2 درصد را شامل شده اند. ماهيان شيپ جوان در مقايسه با چالباش و ازون برون ، تمايل بيشتري به عادت طعمه خواري (شكار ) دارند. مشاهده شده كه معده آنها حاوي نوزادان ماهيان خاوياري و ماهيان ديگر بوده است.
ماده ها دررود کورا در 14- 12 سالگی و نرها در 9-6 سالگی به بلوغ می رسند. حداقل فاصله بین دو تخمریزی، دو سال می باشد. در رودخانه کورا در دمای 25-15 درجه سانتی گراد در اردیبهشت تا ده خرداد تکثیر انجام گرفته و تا اواخر خرداد نیز ادامه می یابد. ماده های رسیده به طول 160 سانتی متر و وزن 24 کیلوگرم، حدود 4 کیلوگرم تخم دارند. نسبت وزن تخمدان به وزن بدن ماهی از 10/6 تا 22/7 درصد متغیر است. هم آوری مطلق بستگی به اندازه ماهی دارد. درکورا تعداد تخم این ماهی 1290-280 هزار تخم و بطور میانگین 593 هزار تخم می باشد. میانگین تعداد تخم در ارتباط با سن، طول و وزن ماهی همبستگی کاملی را نشان می دهد. تخم ریزی در دمای 13-12 درجه سانتی گـراد شـروع و در 18 درجـه سانتـی گـراد خاتمه می یابد. اولین پیش لاروها بطول 22-20 میلی متر در اوایل خرداد در پائین دست رودخانه حضور پیدا می کنند. دمای مناسب تخمک گشایی 15-11 درجه سانتی گراد است. مرحله رشد جنینی تخمها در حرارت متوسط آب 20 درجه حدود پنج شبانه روز طول میکشد. یکی از دلایل عمده نرسیدن جمعیت این ماهی به انبوهی، طولانی بودن مدت زندگی بچه ماهیان در آب شیرین است که سبب مرگ و میر زیاد آنان شده و بچه ماهیان را در برابر ماهیان ماهیخوار آسیب پذیر می نماید. از طرف دیگر در زمان تخم ريزي گونه هاي ديگر ماهيان خاوياري، شيپ توده هاي تخم آنها را از بین می برد(در ژاوين ، 1949). بچه ماهیان شیپ در تابستان سال اول زندگی، سریع رشد مینمایند. بطوریکه در اواخر خردادماه طول متوسط آنها به 10/2 سانتیمتر و وزن متوسط به 5/6 گرم میرسد. رشد سریع طولی ماهیان شیپ در سه سال اول زندگی بیشتر مشهود میباشد. در دریای خزر در یک سالگی طولشان 39-23 سانتی متر و وزنشان به 60 -40 گرم می رسد و در ده سالگی 123 سانتی متر طول و 14/1 کیلوگرم وزن دارند. در سالهای بعد رشد کندتر شده، ولی رشد وافزایش وزنی آنان در طول دوره زندگی محسوس است. بطورکلی رشد ماهیان نر نسبت به ماده کندتر است.
ماهی شیپ کمترین تعداد و ذخایر رادر بین گونه های ماهیان خاویاری دریای خزر داشته و در طی دهه 1360 و 1370 در سواحل ایران کمتر از 2% ترکیب صید را شامل می شد. در کارگاههای تکثیر مصنوعی ماهیان خاویاری ایران ماهی شیپ صید شده از دریا بخوبی به تزریق غده هیپوفیز پاسخ می دهد. مشکل محدودیت تکثیر مصنوعی ماهی شیپ در سالهای اخیر در ایران عدم دسترسی کارگاههای تکثیر به تعداد کافی مولدین می باشد. تمايل عمومي به آب شيرين، يكي از ويژگي هاي زيستي ماهي شيپ است. در یک تجربه در شهرستان مرند در پرورش ماهیان خاویاری در استخر، رشد ماهی شیپ بیشتر از رشد ماهیان ازون برون و قره برون بوده است.
نظرات شما عزیزان:
